THE COURT OF JUSTICE OF EUROPEAN UNION ANNULED THE DIRECTION 2006/24/EC ON DATA RETENTION OF ELECTRONIC COMMUNICATIONS

Καταχώρηση 2014/04/25

Το Δ.Ε.Ε (Δικαστήριο Ευρωπαϊκής Ένωσης) με την απόφαση της 08-04-2014 (συνεκδικαζόμενες υποθέσεις C-293/12, C-594/12) που εκδόθηκε στη διαφορά μεταξύ Digital Rights Ireland, Seitlinger και λοιπών κήρυξε άκυρη την οδηγία 2006/24/ΕΚ για τη διατήρηση δεδομένων που παράγονται ή υποβάλλονται σε επεξεργασία σε συνάρτηση με την παροχή διαθεσίμων στο κοινό υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών ή δημοσίων δικτύων επικοινωνιών. Δεδομένου μάλιστα ότι το Δικαστήριο δεν περιόρισε χρονικά την απόφασή του, η κήρυξη της ακυρότητας αρχίζει να ισχύει από την έναρξη ισχύος της οδηγίας.

Με την οδηγία αυτή προβλεπόταν η υποχρέωση των παρόχων υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών να διατηρούν για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα αρχείο με τα λεγόμενα «εξωτερικά» στοιχεία της επικοινωνίας (όπως π.χ ο καλών και ο καλούμενος τηλεφωνικός αριθμός, ο αριθμός των πραγματοποιούμενων κλήσεων) των συνδρομητών τους.

Ανώτατο Δικαστήριο της Ιρλανδίας

Το Ανώτατο Δικαστήριο της Ιρλανδίας (High Court), καθώς και το Συνταγματικό Δικαστήριο της Αυστρίας (Verfassungsgerichtshof) ζήτησαν από το Δικαστήριο να εξετάσει το κύρος της οδηγίας, ιδίως υπό το πρίσμα δύο θεμελιωδών δικαιωμάτων τα οποία εγγυάται ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ήτοι το θεμελιώδες δικαίωμα του σεβασμού της ιδιωτικής ζωής και το θεμελιώδες δικαίωμα της προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.

Το Ανώτατο Δικαστήριο της Ιρλανδίας καλείτο να επιλύσει μια διαφορά μεταξύ της ιρλανδικής εταιρίας Digital Rights και των ιρλανδικών αρχών σχετικά με τη νομιμότητα των εθνικών μέτρων περί διατηρήσεως δεδομένων που αφορούν ηλεκτρονικές επικοινωνίες, ενώ το Συνταγματικό Δικαστήριο της Αυστρίας είχε επιληφθεί διαφόρων προσφυγών που αφορούσαν ζητήματα συνταγματικού δικαίου και ασκήθηκαν από την Kärntner Landesregierung (Κυβέρνηση του ομοσπόνδου κράτους της Καρινθίας) καθώς και πολλούς άλλους ιδιώτες προσφεύγοντες. Με τις προσφυγές αυτές ζητείτο η ακύρωση του νόμου που είχε θεσπιστεί για τη μεταφορά της οδηγίας στο αυστριακό δίκαιο.

Δ.Ε.Ε

Το Δ.Ε.Ε εκτίμησε ότι, εκδίδοντας τη συγκεκριμένη οδηγία για τη διατήρηση δεδομένων, ο ευρωπαϊκός νομοθέτης υπερέβη τα όρια που επιβάλλει η τήρηση της αρχής της αναλογικότητας. Τα δεδομένα των οποίων τη διατήρηση προβλέπει η εν λόγω οδηγία, συνολικά θεωρούμενα, δύνανται να παράσχουν ακριβέστατες ενδείξεις σχετικά με την ιδιωτική ζωή των προσώπων των οποίων τα δεδομένα διατηρούνται, όπως είναι οι συνήθειες της καθημερινής ζωής, οι τόποι μόνιμης ή προσωρινής διαμονής, οι καθημερινές ή άλλες μετακινήσεις, οι ασκούμενες δραστηριότητες, οι κοινωνικές σχέσεις και οι κοινωνικοί κύκλοι στους οποίους συχνάζει το κάθε πρόσωπο.

Το Δ.Ε.Ε θεώρησε ότι, επιβάλλοντας τη διατήρηση των δεδομένων αυτών και επιτρέποντας την πρόσβαση των αρμόδιων εθνικών αρχών στα δεδομένα αυτά, η οδηγία επεμβαίνει πολύ σοβαρά στην άσκηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων του σεβασμού της ιδιωτικής ζωής και της προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Επιπλέον, το γεγονός ότι η διατήρηση και η μετέπειτα χρησιμοποίηση των δεδομένων πραγματοποιούνται χωρίς ο συνδρομητής ή ο καταχωρισμένος χρήστης να είναι ενήμεροι σχετικώς δύναται να προκαλέσει στα ενδιαφερόμενα πρόσωπα το αίσθημα ότι η ιδιωτική τους ζωή παρακολουθείται διαρκώς.

Σημαντικά στοιχεία

Επίσης το Δ.Ε.Ε εκτίμησε ιδιαίτερα τα εξής στοιχεία:

α) Η οδηγία καλύπτει κατά τρόπο γενικό το σύνολο των ατόμων, των μέσων ηλεκτρονικής επικοινωνίας και των δεδομένων κίνησης χωρίς να γίνεται καμία διαφοροποίηση, περιορισμός ή εξαίρεση με βάση τον σκοπό της καταπολέμησης των σοβαρών αδικημάτων, β)  Η οδηγία δεν προβλέπει κανένα αντικειμενικό κριτήριο βάσει του οποίου θα μπορούσε να διασφαλιστεί ότι οι αρμόδιες εθνικές αρχές δεν θα έχουν πρόσβαση στα δεδομένα και δε θα μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν παρά μόνο για να προλάβουν, να διαπιστώσουν ή να διώξουν ποινικώς αδικήματα δυνάμενα να θεωρηθούν, υπό το πρίσμα της έκτασης και της σοβαρότητας της επέμβασης στην άσκηση των επίμαχων θεμελιωδών δικαιωμάτων, επαρκώς σοβαρά για να δικαιολογήσουν μια τέτοια επέμβαση, γ) Η οδηγία επιβάλλει μια διάρκεια διατηρήσεως των δεδομένων τουλάχιστον έξι μηνών χωρίς να κάνει καμία διάκριση μεταξύ των κατηγοριών των δεδομένων σε συνάρτηση με τα ενδιαφερόμενα πρόσωπα ή με την ενδεχόμενη χρησιμότητα των δεδομένων σε σχέση με τον επιδιωκόμενο σκοπό.

Το Δ.Ε.Ε επέκρινε τέλος το γεγονός ότι η οδηγία δεν επιβάλλει τη διατήρηση των δεδομένων στο έδαφος της Ένωσης και περαιτέρω ότι η οδηγία δεν προβλέπει επαρκείς εγγυήσεις που να μπορούν να διασφαλίσουν αποτελεσματική προστασία των δεδομένων κατά των κινδύνων καταχρήσεως καθώς και κατά οποιασδήποτε αθέμιτης προσβάσεως ή χρησιμοποιήσεως των δεδομένων.

Ελληνική έννομη τάξη

Η ανωτέρω οδηγία μεταφέρθηκε στην ελληνική έννομη τάξη με τον Ν. 3917/2011. Ειδικότερα τα άρθρα 1, 3 και 5 του συγκεκριμένου νόμου προβλέπει την υποχρέωση διατήρησης εκ μέρους των παρόχων υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών συγκεκριμένων δεδομένων των επικοινωνιών (όπως π.χ η ημερομηνία και η ώρα σύνδεσης και αποσύνδεσης στο διαδίκτυο και η δυναμική ή στατική IP που αποδόθηκε στο χρήστη, ο τηλεφωνικός αριθμός του καλούντος, ο καλούμενος αριθμός ή αριθμοί, η ημερομηνία και η ώρα έναρξης και λήξης της επικοινωνίας).

Το άρθρο 6 του Ν. 3917/2011 προβλέπει τη διατήρηση των σχετικών δεδομένων αποκλειστικά και μόνο μέσα στα όρια της ελληνικής επικράτειας για χρονικό διάστημα 12 μηνών. Σκοπός της διατήρησης αυτής είναι να καθίστανται διαθέσιμα στις αρμόδιες αρχές για τη διακρίβωση ιδιαίτερα σοβαρών εγκλημάτων, όπως αυτά ορίζονται στο άρθρο 4 του ν. 2225/1994. Η υποχρέωση αυτή δεν αφορά στο περιεχόμενο των ηλεκτρονικών επικοινωνιών και τίθεται κατά παρέκκλιση των οριζόμενων στο άρθρο 6 του Ν. 3471/2006 για την προστασία των προσωπικών δεδομένων και της ιδιωτικής ζωής στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες. Οι διατάξεις του συγκεκριμένου νόμου θα πρέπει πλέον να επανεξετασθούν με βάση και την πρόσφατη απόφαση του Δ.Ε.Ε.

Για το πλήρες κείμενο της απόφασης του Δ.Ε.Ε πατήστε εδώ

Καλληδώνης Νικόλαος

Lawyer

ΜΔΕ Αστικού και Ποινικού Δικαίου

nkallidonis@yahoo.com