INFRINGEMENT OF ONES PERSONALITY RESULTING FROM OCCUPATION OF PUBLIC AREAS

Καταχώρηση 2016/01/19

Με τις διατάξεις των άρθρων 57 επ. ΑΚ και του άρθρου 5 παρ. 1 του Συντάγματος προστατεύεται το δικαίωμα της προσωπικότητας, το οποίο αποτελεί πλέγμα αγαθών που συνθέτουν την υπόσταση του προσώπου και είναι, με αυτό αναπόσπαστα συνδεδεμένα. Τέτοια αγαθά είναι μεταξύ των άλλων  τα σωματικά αγαθά (υγεία, σωματική ακεραιότητα κ.λ.π.) τα ψυχικά αγαθά (ψυχική υγεία, συναισθηματικός κόσμος), η τιμή κάθε ανθρώπου και η ελευθερία, η οποία περιλαμβάνει τη δυνατότητα της ακώλυτης ανάπτυξης κάθε ανθρώπινης ενέργειας. Η διάταξη αυτή αποσκοπεί κυρίως στην προστασία της ατομικής προσωπικότητας του φυσικού προσώπου, αλλά επιβάλλεται η αναλογική εφαρμογή της και επί νομικών προσώπων, λόγω της ευρείας δραστηριότητας που αναπτύσσουν χάρη στην ικανότητα δικαίου και δικαιοπραξίας (61 και 79 ΑΚ) που απονέμει σε αυτά η έννομη τάξη (βλ. ενδεικτικά ΠολΠρΑμφ 25/2008, ΕΦΑΔ 2009/294).

Για την εφαρμογή των διατάξεων που προστατεύουν την προσωπικότητα απαιτείται α.) προσβολή των παραπάνω αγαθών, η οποία είτε έχει επέλθει και συνεχίζεται είτε δεν έχει ακόμα συντελεστεί, απειλείται όμως βάσιμα η επέλευσή της και β.) η προσβολή να είναι παράνομη, να γίνεται δηλαδή χωρίς δικαίωμα ή κατ` ενάσκηση δικαιώματος, στο οποίο όμως η έννομη τάξη αποδίδει μικρότερη σπουδαιότητα σε σχέση με το προσβαλλόμενο δικαίωμα ή το οποίο ασκείται υπό περιστάσεις που καθιστούν την άσκησή του καταχρηστική κατά την έννοια των άρθρων 281 ΑΚ. και 25 παρ. 3 του Συντάγματος (ΕφΑθ 4969/2007, ΕλλΔνη 2009/194 – ΠολΠρΑμφ 25/2008, ΕΦΑΔ 2009/294).

Τέτοια δε προσβολή της προσωπικότητας του ατόμου δημιουργείται και όταν παρακωλυθεί η χρήση δημοτικής ή κοινοτικής οδού και γενικότερα κοινόχρηστου χώρου, τον οποίο το άτομο έχει δικαίωμα να χρησιμοποιεί προκειμένου να αναπτύξει ελεύθερα την προσωπικότητά του (Α.Π 800/2006, ΕλλΔνη 47/1080 – Α.Π 872/2001, ΕλλΔνη. 43/763 – Α.Π 1525/2003, ΕλλΔνη 46/1709 – Α.Π 1046/2003, ΤΝΠ ΔΣΑ – Α.Π 1637/2006, ΕλλΔνη 42/733).

Άρθρα 2 παρ. 1, 5 παρ. 1 Συντ., 966, 967, 968, 969 και 970 ΑΚ.

Από τον συνδυασμό της ως άνω διάταξης με εκείνες των άρθρων 2 παρ. 1, 5 παρ. 1 Συντ., 966, 967, 968, 969 και 970 ΑΚ προκύπτει ότι, με την καθιέρωση κάποιου πράγματος ως κοινόχρηστου, το άτομο αποκτά εξουσία χρήσεώς του. Η χρήση  δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως άμεση εξουσία επί αυτού (νομή, οιονεί νομή ή κατοχή), είναι, όμως, απόρροια του επί της ιδίας προσωπικότητος ιδιωτικού δικαιώματος, η οποία (εξουσία χρήσεως) προσβάλλεται εξωτερικώς σε περίπτωση παρακωλύσεως της κοινής χρήσεως και η οποία, ως έκφανση της προσωπικότητας του πολίτη, περικλείει την ικανότητα για ακώλυτη ανάπτυξη της ανθρώπινης ενέργειας (βλ. Α.Π 407/2007, ΝοΒ 2007/1648 – Α.Π 1574/2006, ΕλλΔνη 48/851 – Α.Π 800/2006, ΕλλΔνη 47/1081).

Ο προσβαλλόμενος δικαιούται να ζητήσει την άρση της προσβολής της προσωπικότητάς του με την άρση της παρακώλυσης χρήσης του κοινόχρηστου χώρου, όπως λ.χ με την αφαίρεση των κατασκευασμάτων που παρακωλύουν την χρήση και την παράλειψη παρόμοιων μελλοντικών ενεργειών (βλ. A.Π 1308/1988 ΝοΒ 37/433 – A.Π 150/1976, ΝοΒ 24/692).

Η ιδιωτικού δικαίου έκφανση του δικαιώματος στο περιβάλλον.

Πρόκειται για την ιδιωτικού δικαίου έκφανση του δικαιώματος στο περιβάλλον, το οποίο είναι έννομο αγαθό σύνθετο, συλλογικό, πρωτογενές, μοναδικό και αναντικατάστατο (βλ. σχετ. Τάχο Δίκαιο Προστασίας Περιβάλλοντος 1998, σελ. 45) και έχει κατοχυρωθεί με το άρθρο 24 του Συντάγματος, όπως τούτο έμμεσα τριτενεργεί μέσω των άρθρων 57. και 966 επ. ΑΚ. Στο συγκεκριμένο άρθρο του Συντάγματος ορίζεται ότι η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί (εκτός από υποχρέωση του Κράτους, όπως οριζόταν πριν από την αναθεώρηση) και δικαίωμα του καθενός. Έτσι το περιβάλλον, ο ζωτικός δηλαδή χώρος, όπου ζει και αναπτύσσει τις δραστηριότητές του ο άνθρωπος, δηλαδή το σύνολο των φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων και στοιχείων που βρίσκονται σε αλληλεπίδραση και επηρεάζουν την οικολογική ισορροπία, την ποιότητα ζωής, την υγεία των κατοίκων, την ιστορική και πολιτιστική παράδοση και τις αισθητικές αξίες θεωρούνται ότι προστατεύονται μέσω του ιδιωτικού δικαίου στο πλαίσιο του δικαιώματος στην προσωπικότητα.

Τις αξιώσεις που απορρέουν από την διάταξη του άρθρου 57 του ΑΚ σε περίπτωση προσβολής της προσωπικότητας μπορεί να ασκήσει ο προσβαλλόμενος όχι μόνο με τακτική αγωγή, αλλά και με αίτηση για τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων για την προσωρινή ρύθμιση κατάστασης κατά τα άρθρα 731 επ. του ΚΠολΔ (ΜονΠρΘεσ 1847/2012, Αρμ 2014/57 – ΜονΠρΡοδ 2046/2009, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ– ΜονΠρΧαλκ. 91/2004, ΝοΒ 2005/320). Ακόμη, η αξίωση για την παράλειψη της προσβολής του δικαιώματος της προσωπικότητας (άρθρο 57 παρ. 1 εδ. α’ του ΑΚ) προϋποθέτει, καταρχήν, την ύπαρξη προηγούμενης παράνομης προσβολής και αποβλέπει στην αποτροπή στο μέλλον νέων προσβολών, για την επανάληψη των οποίων συντρέχει βάσιμος κίνδυνος, είναι, όμως, δυνατό η αξίωση αυτή να ασκηθεί και προληπτικά, χωρίς, δηλαδή, να έχει προηγηθεί παράνομη προσβολή, πλην, όμως, επίκειται κίνδυνος επέλευσής της (ΕφΛαρ 431/2000, Αρμ 2001/457 – ΕφΘεσ 2645/2002, Αρμ 2004/860).

Καλληδώνης Νικόλαος

 Lawyer

 Μ.Δ.Ε Αστικού και Ποινικού Δικαίου

 nkallidonis@yahoo.com