ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ

Καταχώρηση 2013/01/22

Η πνευματική ιδιοκτησία έχει περιορισμένη χρονική διάρκεια. Όταν περάσει ο νόμιμος χρόνος, το έργο καθίσταται κοινό κτήμα και μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο ελεύθερης εκμετάλλευσης και αξιοποίησης. Ο θεσμός της πνευματικής ιδιοκτησίας εξασφαλίζει στο δημιουργό τη δυνατότητα οικονομικής εκμετάλλευσης του έργου αποβλέποντας την παροχή κινήτρων στους δημιουργούς και με τελικό σκοπό την ενίσχυση της πολιτιστικής παραγωγής. Ωστόσο τα συμφέροντα των δημιουργών συγκρούονται με το συμφέρον της κοινωνικής ολότητας για ελεύθερη διακίνηση των πολιτιστικών αγαθών. Για την εξισορρόπηση των εκατέρωθεν συμφερόντων ορίζεται ότι μετά την πάροδο ορισμένου χρονικού διαστήματος τα δικαιώματα του δημιουργού επί του έργου απαλείφονται.

Άρθρο 7 της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης – Παρισιού

Το άρθρο 7 της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης – Παρισιού ορίζει ότι η πνευματική ιδιοκτησία διαρκεί όσο η ζωή του δημιουργού και 50 έτη μετά το θάνατό του.  Το προϊσχύσαν δίκαιο (άρθρο 2 του Ν. 2387/1920) υιοθετούσε την εν λόγω ρύθμιση για το περιουσιακό δικαίωμα, ενώ το ηθικό δικαίωμα διαρκούσε όσο η ζωή του δημιουργού. Οι κληρονόμοι του δημιουργού αποκτούσαν δικό τους ηθικό δικαίωμα, το οποίο διαρκούσε όσο η ζωή τους.

Ωστόσο σε διεθνές επίπεδο παρατηρήθηκε μία τάση επιμήκυνσης της διάρκειας προστασίας. Σε αρμονία με αυτή την τάση το άρθρο 29 παρ.1 του Ν.2121/1993, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 8 παρ. 5 του Ν. 2557/1997 (άρθρο 1 παρ.1 της Οδηγίας 93/98 και άρθρο 1 παρ.1 της Οδηγίας 06/116), προβλέπει ότι η πνευματική ιδιοκτησία διαρκεί όλη τη ζωή του δημιουργού και 70 έτη μετά το θάνατό του, που υπολογίζονται από την 1^η Ιανουαρίου του έτους το οποίο έπεται του θανάτου του δημιουργού. Εκτός από την αύξηση της διάρκειας προστασίας τροποποιήθηκε  και η αφετηρία υπολογισμού, αφού κατά την αρχική ρύθμιση του Ν. 2121/1993 η διάρκεια υπολογιζόταν από το τέλος του έτους του θανάτου του δημιουργού.

Ο νόμος χρησιμοποιεί το όρο “πνευματική ιδιοκτησία”, η οποία περιλαμβάνει τόσο το περιουσιακό όσο και το ηθικό δικαίωμα. Κατά συνέπεια και το ηθικό δικαίωμα διαρκεί όλη τη ζωή του δημιουργού και 70 έτη μετά το θάνατό του. Με αυτό τον τρόπο επήλθε εναρμόνιση της διάρκειας προστασίας ηθικού και περιουσιακού δικαιώματος, η οποία δεν υπήρχε στο προγενέστερο δίκαιο. Η Οδηγία 93/98 δε ρύθμιζε το ζήτημα της διάρκειας του ηθικού δικαιώματος (άρθρο 9), αλλά παρέπεμπε στις ρυθμίσεις των κρατών μελών. Αντίστοιχα  και η νεότερη Οδηγία 06/116 δε ρυθμίζει το εν λόγω θέμα  (άρθρο 9).

Ηθικό δικαίωμα

Ιδιαίτερα για το ηθικό δικαίωμα, ακόμα και μετά την παρέλευση 70 ετών από το θάνατο του δημιουργού, αναγνωρίζεται η δυνατότητα στο δημόσιο, εκπροσωπούμενο από τον Υπουργό Πολιτισμού, να ασκεί τις εξουσίες αναγνώρισης της πατρότητας και περιφρούρησης της ακεραιότητας του έργου, εφόσον υπάρχει σχετική προσβολή (άρθρο 29 παρ. 2 του Ν. 2121/1993). Επομένως το ηθικό δικαίωμα περιέρχεται στο Δημόσιο, το οποίο έχει τη δυνατότητα να ασκεί ορισμένες από τις εξουσίες που αυτό παρέχει, με σκοπό τη διασφάλιση της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Η πνευματική ιδιοκτησία για τα έργα που δημιουργήθηκαν σε συνεργασία διαρκεί όσο η ζωή του τελευταίου επιζώντος δημιουργού και 70 χρόνια μετά το θάνατό του, που υπολογίζονται από την 1^η Ιανουαρίου του έτους το οποίο έπεται του θανάτου του τελευταίου επιζώντος (άρθρο 30 Ν. 2121/1993 τροποποιηθέν από το άρθρο 8 παρ. 6 του Ν. 2557/1997). Είναι σαφές ότι η εν λόγω ρύθμιση είναι ιδιαίτερα ευνοϊκή για τους δημιουργούς επιμηκύνοντας σημαντικά τη διάρκεια προστασίας. Αντίστοιχη  είναι η ρύθμιση του άρθρου 1 παρ. 2 της Οδηγίας 93/98 (επίσης άρθρο 1 παρ. 2 της Οδηγίας 06/116).

Ανώνυμα ή ψευδώνυμα

Για τα ανώνυμα ή ψευδώνυμα η πνευματική ιδιοκτησία διαρκεί 70 χρόνια τα οποία υπολογίζονται από την 1^η Ιανουαρίου του έτους που έπεται εκείνου κατά το οποίο το έργο κατέστη νομίμως προσιτό στο κοινό (άρθρο 31 παρ. 1 του Ν. 2121/1993 τροποποιηθέν από το άρθρο 8 παρ. 7 του Ν. 2557/1997). Αντίστοιχη  είναι η ρύθμιση του άρθρου 1 παρ. 3 της Οδηγίας 93/98 (άρθρο 1 παρ. 3 της Οδηγίας 06/116). Αν ο δημιουργός αποκαλύψει την ταυτότητά του πριν την πάροδο της χρονικής περιόδου των 70 ετών, ή το υιοθετηθέν από το δημιουργό ψευδώνυμο δεν αφήνει καμία αμφιβολία για την ταυτότητά του, εφαρμόζεται ο γενικός κανόνας του άρθρου 29 παρ.1 του Ν2121/1993.

Για τα έργα, τα οποία δημοσιεύονται σε τόμους, τμήματα, τεύχη, αριθμούς ή επεισόδια,  η διάρκεια προστασίας αρχίζει από τη στιγμή κατά την οποία το έργο κατέστη νομίμως προσιτό στο κοινό και υπολογίζεται για κάθε μέρος ξεχωριστά. Η ρύθμιση αυτή προφανώς αφορά μόνο τα ανώνυμα ή ψευδώνυμα έργα, γιατί μόνο για αυτά τα έργα η διάρκεια προστασίας υπολογίζεται με βάση το χρόνο κατά τον οποίο το έργο γίνεται νόμιμα προσιτό στο κοινό.

Τέλος αξίζει να σημειωθεί η ειδική διάταξη του άρθρου 8 παρ. 7 του Ν. 2527/1997  (άρθρο 2 παρ. 2 της Οδηγίας 93/98 ή άρθρο 2 παρ. 2 της Οδηγίας 06/116), προβλέπει ότι τα 70 έτη υπολογίζονται μετά το θάνατο του τελευταίου επιζώντος μεταξύ των ακόλουθων προσώπων: του κυρίου σκηνοθέτη, του σεναριογράφου, του συγγραφέα διαλόγων και του συνθέτη μουσικής που γράφτηκε για να χρησιμοποιηθεί στο οπτικοακουστικό έργο (νέο άρθρο 31 παρ. 3 του Ν. 2121/1993).

Καλληδώνης Νικόλαος

Δικηγόρος

ΜΔΕ Αστικού και Ποινικού Δικαίου

nkallidonis@yahoo.com